Het vervangen van een kabel op je brommer of motor kan lastig zijn. Kabels op maat kunnen moeilijk te vinden zijn en zelfs als ze te bestellen zijn kan de kwaliteit tegenvallen. Ook kan het zijn dat in het verleden andere hendels of wielen gemonteerd zijn waardoor een kabel die bij de brommer hoort niet meer past. Je kunt natuurlijk ook je eigen kabels maken. Zo moeilijk is het niet. Als je de onderdelen in huis hebt, is dat in 10 minuutjes geregeld. Dat scheelt wachten op een nieuwe kabel en je weet zeker dat de kwaliteit is zoals je die wilt hebben.

Hoe weet ik of ik originele kabels nodig heb?

Dit kan lastig zijn. Zonder origineel fotomateriaal of een voorbeeld om naar te werken is het moeilijk om te weten dat alles 100% origineel is. In gevallen waarin het onduidelijk is, zul je moeten werken met wat je hebt, maar gelukkig is dat niet moeilijk.

Deel 1- Wat heb ik nodig

Gereedschap

Om goede kabels te maken is gereedschap nodig. Dat is een investering die je pas na een aantal kabels terug zult verdienen. Hier volgt een lijst.

Een goede kabelschaar

Een kabelschaar heeft twee snijbladen die langs elkaar bewegen die een steeds kleiner openingetje laten totdat de kabel geknipt is. Dit voorkomt rafelen of pletten zoals met een nijptang of een gewone draadkniptang.

Soldeerbad

Om de nippels op de einden van de binnenkabel te solderen heb je een soldeerbad nodig. Sommigen doen dit met een gasbrander, maar wil je het goed gecontroleerd doen dan is een soldeerbad erg handig. Zeker omdat zo het soldeertin goed vloeibaar blijft tijdens het onderdompelen van de nippels.

Weller levert een klein soldeerbadje, maar is wel aan de prijs (ca 180 EUR, 2022).

Er zijn ook iets grotere soldeerbadjes te koop die op AliExpress niet meer kosten dan een paar tientjes (zorg dat je een 220V versie koopt van minimaal 300 Watt). Het nadeel is dat dit bad meer soldeer nodig heeft voordat nippels ondergedompeld kunnen worden. Soldeer is herbruikbaar.

Krimptang

Om de kabel eindbeschermers te plaatsen heb je een krimptang nodig. Velen slaan met een drevel twee puntjes in het hoesje zodat deze blijft zitten, dat werkt ook.

Een ‘soldeerpropper’ of ‘vogelnestmaker’

De eindnippels van remkabels en koppelingskabels hebben een holte aan één kant. In deze holte komt het soldeer om de binnenkabel vast te houden. Om een goede sterke kabel te maken moet het uiteinde van de kabel geplet worden in een soort van vogelnestje. Op deze manier kan het soldeer goed tussen elke draad van de binnenkabel komen. Om zo’n nestje te maken heb je een mal met een pons nodig. In goed Nederlands heet dat een ‘soldeerpropeer’ en is bijvoorbeeld te koop bij www.cable-shop.nl voor 65 EUR. Dit is vooral relevant voor remkabels of andere kabels waar veel kracht op komt. Zo’n mal kan meestal binnenkabels aan van 1.5, 2 en 2.5mm aan.

Als alternatief kun je het einde van de binnenkabel ook een klein stukje ontvlechten op het eind door deze tegen de draairichting in te draaien. Dit geeft ook een veel betere verbinding dan ongerafeld solderen.

Voor remkabels van snellere voertuigen is het aan te raden om een mal te gebruiken. Let op: er zijn kabels te koop waar de eindnippel als soldeerstolsel is geplaatst zonder nippel (veel bij fietsen). Deze zijn niet geschikt voor zwaardere krachtoverbrenging; bij deze kabels is het soldeer immers grotendeels aan het buitenoppervlakte van de binnenkabel gehecht in plaats van alle draaddelen.

Materialen

Naast gereedschap zijn er ook materialen nodig als binnen- en buitenkabel, nippels etc.

Binnenkabel

Binnenkabel wordt geleverd in verzinkt staal en in RVS. De meeste verkochte kabels zijn van verzinkt staal.

Let op het volgende bij het aanschaffen van een binnenkabel:

• Binnenkabels met 19 draaddelen zijn geschikt voor krachtoverbrenging (rem, koppeling). Kabels met 7 draaddelen zijn meer geschikt voor het overbrengen van draaibeweging zoals de gashendel.
• De meest gebruikelijke diktes voor (brom)fietsen en motoren zijn:
  • 1.0 (fietsen)
  • 1.2 (snorfietsen)
  • 1.5 (bromfietsen)
  • 2.0 (motorfietsen)
  • 2.5mm (zware motoren)
• Kabels die weinig kracht overbrengen kunnen wat dunner zijn; daarom zijn gaskabels soms wat dunner uitgevoerd

Buitenkabel

Buiten de kleur is het belangrijk dat de buitenkabel geschikt is voor de diameter van de binnenkabel (niet te ruim). Er zijn buitenkabels (en binnenkabels) met een coating om ze soepeler te maken.

Nippels

Aan beide einden van de binnenkabel wordt een nippel gesoldeerd. Er bestaan ook schroefbare nippels maar deze hebben als nadeel dat ze minder goed klemmen, schade kunnen toebrengen aan de binnenkabel en er slordig uit kunnen zien.

De nippels zijn meestal in paddenstoel vorm of een tonnetje als het gaat om rem en koppelingskabels. Voor gaskabels is de nippel vaak een klein buisje. Zorg dat je een nippel koopt met de juiste binnenkabel diameter en juiste buitendiameter voor de opname.

Stelbouten

Om de kabels op spanning te krijgen is aan één of beide kanten een stelbout met contramoer nodig. Voor een kabel waar de benodigde lengte met de tijd toeneemt (bv door slijtage van remschoenen) zijn twee stelbouten zeker aan te raden.

Beschermkapjes

Beschermkapjes worden gebruikt voor de buitenkabel uiteinden. Deze kunnen vastgekrimpt worden of met twee slagen van een puntige drevel.

Opname

Dit is het vaak het lastigste stukje, omdat de opname stukken die gebruikt worden soms model specifiek zijn. Vaak is het een stukje waarin de buitenkabel komt aan de ene kant en de andere kant in bijvoorbeeld de remplaat komt van de voorrem of een uitstulping op het motorblok waar de koppelingskabel in rust.

Opname stukjes zijn ook nodig voor de hendels; de paddenstoelvormige eindnippels vallen hier vaak in. Deze zijn er ook in een aantal groottes en vormen. Soms worden deze ook gebruikt aan de koppelingskant.

Soldeer

Voor verzinkt stalen binnenkabels is goed zilvertin te gebruiken (Sn97Ag3). Dit is te koop in staven die gesmolten kunnen worden in het soldeerbad. Voor het solderen is ook soldeervloeistof nodig (liever geen pasta). Voor RVS is een andere soldeervloeistof nodig dan voor verzinkt staal.

Deel 2 – Een kabel maken

Als voorbeeld lopen we stapsgewijs langs het maken van een voorrem kabel voor een kleine motorfiets waar de kabel volledig mist.

1. Meet de diameter van het opname gat in de remhendel. Laten we aannemen dat dit gat een diameter heeft van 8mm en dat de hendel 14mm dik is.
   We nemen daarom een opname met een kop van 10mm zodat de opname niet door de hendel kan vallen en we kiezen een dikte van 14.5mm.
   Let op; het opnamestuk vergemakkelijkt het draaien in de hendel en zorgt dat de kracht van de hendel loodrecht uitgeoefend wordt en dus maximaal is. Doe dus nooit een nippel in een hendel zonder opnamestuk.
2. Het opnamestuk heeft een nippel gat van 6mm voor de kop van de paddenstoel kop van de nippel en 4mm voor de rest. De gleuf is 2mm (dus maximale dikte binnenkabel is 2mm). We kiezen dus een paddenstoelvormige nippel met een kop van 6mm en een steel van 4mm.
   
3. We maken een remkabel, dus we willen een kabel met 19 draaddelen. Omdat het om een lichte motorfiets gaat nemen we een kabel van 2mm dik; dit is ook de maat van het opnamestuk. We kiezen voor verzinkt staal als materiaal voor de kabel.
   
4. We solderen de nippel aan de staalkabel en hebben nu een stelbout nodig. We meten het handvat op en zien dat een stelbout maat M6 nodig. We plaatsen direct een contramoer. We kiezen een bout met gleuf zodat deze kan blijven zitten bij het vernieuwen van de kabel. We schroeven de bout volledig in het handvat zodat we voldoende kunnen stellen bij plaatsing van de kabel.
   
5. We nemen een stuk buitenkabel geschikt voor 2mm binnendraad en plaatsen deze aan de hendel en leiden deze naar de remplaat van het voorwiel zoals we deze uiteindelijk laten lopen. We markeren hoe lang de kabel moet worden en knippen deze op maat.
6. We willen de kabel goed kunnen smeren, dus we plaatsen een smeernippel op de buitenkabel. Deze plaatsen we ca 5 tot 10cm na het handvat. Waar de nippel geplaatst wordt snijden we met een stanleymes een klein stukje van de bescherming van de buitenkabel weg zodat olie in de buitenkabel kan trekken, daarna schuiven we de smeernippel over de uitgesneden plek. De uitstekende metalen klemmetjes duwen we naar binnen zodat de nippel blijft liggen.
   
7. Vervolgens plaatsen we twee beschermkapjes op de uiteinden van de kabel. Omdat we geen krimptang hebben slaan we met een priem aan beide kanten van de kap een deukje.
   
8. Omdat het een remkabel is plaatsen we aan de remplaat kant nog een stelbout. Dit is noodzakelijk om slijtage van de remschoenen op te kunnen vangen. We plaatsen ook uiteraard een contramoer.
   
9. We kijken nu naar de remplaat en zien dat het een simpel ontwerp is, we hebben een opnamestuk nodig dat in een 5mm gat past en aan de andere kant de M6 stelbout kan aannemen. We nemen niet het opname stuk in het voorbeeld, maar één die een grotere diepte heeft zodat de stelbout verder in- en uitgedraaid kan worden.
   
10. Vervolgens kijken we naar de hevel van de voorrem. Er zit een trekstuk aan waar een paddenstoel met kleine steel in past.
    
11. Nu monteren we de hele kabel met alle onderdelen en draaien de stelbout aan het handvat ca 1 /4^e tot 1 / 3^e uit en markeren het einde van de binnenkabel zodanig dat de nippel nog net in het trekstuk geplaatst kan worden. Door het uitdraaien van de stelbout hebben we een beetje speling als de eindnippel te nauw gesoldeerd wordt.
12. Om de kabel tegen vet te beschermen plaatsen we nog een rubberen balg tussen de remplaat en het trekstuk.
    
13. We controleren of alle onderdelen aanwezig zijn en solderen de tweede nippel aan de kabel.

Na het solderen wachten we 15 minuten voor er kracht op de nippel gezet wordt en testen de kabel door goed in de rem te knijpen.

Hoe de nippels te solderen

We knippen de soldeerstaaf in kleine blokjes met een nijptang. Deze leggen we in het soldeerbad en wachten tot deze gesmolten zijn en het Sn97Ag3 soldeer ca 200 graden warm is. Omdat we gekozen hebben voor het goedkope soldeerbad lezen we de temperatuur af met een laser temperatuurmeter.

Terwijl het soldeerbad opwarmt nemen we een uiteinde van de binnenkabel en doen daar een nippel overheen. Als we een vogelnestpons hebben, slaan we een nestje met de mal. Hebben we die niet dan nemen we een tang en draaien het uiteinde van de kabel een stukje tegen de vlechtrichting in zodat de draaddelen los komen; dit hoeft maar een paar millimeter te zijn.

We nemen de soldeervloeistof en besmeren het uiteinde van de kabel en de nippel. We houden de nippel in het inmiddels op temperatuur gekomen soldeer en wachten tot het soldeer in de nippel getrokken wordt door de capillaire werking. Dit kan 1 tot 3 seconden duren afhankelijk van de dikte van kabel en type nippel. Trek de nippel voorzichtig uit het soldeer en laat het uiteinde afkoelen. Let op dat het soldeer wel 10 tot 20 seconden vloeibaar kan blijven dus de nippel kan verschuiven. Sommigen versnellen het proces door de nippel in water af te koelen. Belast de verbinding de eerste 15 minuten niet.

Tenslotte is er ook nog een alternatief om te solderen met een klein gasbrandertje en S39 soldeervet met 40/60 soldeertin.

Tips

• Bestel altijd wat extra nippels, kabel, etc. Het gaat niet altijd in één keer goed.
• Je kunt de oude kabels als die er zijn gebruiken voor de maatvoering. Controleer wel dat deze kabels origineel zijn en zo nee in ieder geval goed passen en kunnen werken. Vaak komen we ‘generieke kabels’ tegen met schroefnippels en een maat die net verkeerd is.
• Het devies is altijd, twee keer meten, één keer knippen.
• Als je een set kabels maakt, maak er dan direct twee zodat een kapotte kabel snel vervangen kan worden.

Onderdelen kopen

Bij de diverse brommer en motorwinkels zijn kabels en nippels te koop. Een site met een groot aanbod is bowdenzug24.de. In het Verenigd Koninkrijk is venhill.co.uk een leverancier met een goed aanbod. In Nederland heb je bijvoorbeeld cable-shop.nl