Steeds meer mensen raken overtuigd van het respecteren van de juiste aanhaalmomenten. Een ‘moment’ is een kracht vermenigvuldigd met een afstand. Als je met een sleutel een bout van je Zündapp los of vast schroeft dan oefen je een bepaalde kracht uit op die sleutel. De afstand van je hand tot het midden van die bout speelt daarbij een belangrijke rol. Gebruik je een langere sleutel, dan moet je minder kracht gebruiken, een logische conclusie die iedereen zonder nadenken toepast.
Een aanhaalmoment, ook wel aanhaalkoppel of zelfs aantrekkoppel genoemd wordt dus uitgedrukt in een kracht maal een afstand. De huidige, genormaliseerde aanduiding, is de ‘Newton meter’ of kortweg Nm. Ook de ‘kilogram meter’ of kgm vind men regelmatig terug. Een aanduiding die vooral in Amerika en Groot Britanië gebruikt wordt, en die je ook regelmatig terugvindt, is de ‘pounds per feet’ of lbf.ft. De afkorting lbf.ft is misschien een beetje verwarrend omdat het woord pounds wel eens wordt vervangen door libras of ‘lb’. De ‘f’ in de afkorting staat voor ‘force’ ofwel ‘kracht’. Hierna zie je hoe je de verschillende grootheden moet omrekenen:
1 Nm = 0,10197 Kgm
1 Nm = 073756 lbf.ft
1 kgm = 9,80665 Nm
1 kgm = 7,23301 lbf.ft
1 lbf.ft = 1,35582 Nm
1 lbf.ft = 0,13825 kgm
Het belang van een exact aanhaalmoment wint steeds meer veld. In oudere werkplaatshandboeken wordt er meestal minder aandacht aan besteed maar tegenwoordig wordt bij wijze van spreken bij iedere moer, schroef of bout het aanhaalkoppel vermeld. Bij Zündapp was men altijd al extreem precies en met kwaliteit bezig waardoor we in de diverse boeken dan ook nogal wat gegevens hieromtrent terugvinden.
Maar wat is het belang van een juist aanhaalmoment? Om moeren, bouten en schroeven niet te beschadigen is het belangrijk dat deze niet te los maar vooral ook niet te vast worden aangedraaid. Delen die d.m.v. verschillende bouten worden vastgezet (zoals bijvoorbeeld motorcarters) mogen niet onevenredig belast worden doordat de bouten met een afwijkend moment worden aangedraaid. Dit zorgt spanningen en belastingen in het materiaal die tot scheuren, breuken en zelfs vermogenverlies kunnen leiden. Een geroutineerd vakman kan uit ondervinding wel ongeveer voelen hoe vast hij iets mag aandraaien maar aan alles zijn grenzen. Daarom heeft men proefondervindelijk en via berekeningen vastgesteld hoe vast men DIN moeren, bouten en schroeven mag aandraaien en men heeft dit in tabellen gegoten. Een voorbeeld van zo’n tabel zie je hieronder:
De kwaliteit van een bout staat meestal op de kop vermeld:
Om moeren, bouten en schroeven op het juiste moment aan te draaien gebruikt men momentsleutels en zelfs momentschroevendraaiers. Momentsleutels heeft men in diverse bereiken en de momentschroevendraaiers zijn voor het kleinere werk. Wanneer men bij dergelijke gereedschappen het vooraf ingesteld moment of koppel overschrijdt dan voelt en hoort men meestal een ‘klik’. Voor de knutselaar die volgens oude Zündapp traditie ook alles met grote precisie wil monteren hebben we in onderstaande tabel een samenvatting gemaakt van enkele belangrijke aanhaalmomenten bij de motoren van in München geproduceerde types:
In bovenstaande tabel wordt verwezen naar het motortype 288, 175 cc. Bij het aanhalen van de cilinderkopbouten moet volgende aanhaalvolgorde gerespecteerd worden.
Eerst de inbusbouten kruisgewijs vastzetten in volgorde 2 – 6 – 4 – 8. Ten tweede de vier zeskant moeren kruisgewijs vastzetten in volgorde 5 – 1 – 3 – 7. Originele instructie:
1. Die Inbusschrauben über Kreuz anziehen, mit 2,25 mkp = 22Nm, Folge 2-6-4-8.
2. Die 4 Sechkantmuttern über Kreuz anziehen, mit 2.8 +0.3 mkp = 28 +3 Nm in Folge 5-1-3-7
Of het voor de hobbyist verantwoord is een momentsleutel aan te schaffen moet ieder voor zich uitmaken, maar weet wel dat goed kwaliteitsgereedschap flink wat geld kan kosten. Meestal staat ‘goedkoop’ voor ‘duur koop’ en is de aanschaf van een goedkope momentsleutel met groot bereik sterk af te raden. Bij een professionele momentsleutel zit trouwens meestal een certificaat van ijking.
Patrick, Arjen, Leo
