In februari 2019 verscheen aan de hand van auteur Mark Schaap een interessant artikel in het Tijdschrift Cul over het beleid van de gemeente Amsterdam over de tweetakt bromfiets. Aan het woord komen o.a. Freek Plomp, eigenaar van een klassieke bromfiets in Amsterdam en Bert Pronk van de Fehac.
Met welwillende toestemming van Roos de Wijs, Hoofdredacteur tijdschrift Cul, plaatsen wij dit artikel onverkort op onze website.
Sinds 1 januari 2018 zijn brommers die gebouwd zijn voor 2011 niet meer welkom in Amsterdam. Maar of dit nu terecht is; daar zijn de meningen nog over verdeeld. Zeker de oldtimergemeenschap is boos: ‘Laat het gewoon uitsterven, het sterft uit op een gegeven moment. Maar je gaat het niet zomaar van de mensen afpakken!’
‘Ding dong’, de bel gaat in Freek Plomps appartementje vlak bij de Westergasfabriek in Amsterdam. Aan de muur hangen zes ingelijste foto’s van Kreidler-brommers. Freek Plomp is een Kreidler-fan. Zijn passie is het rijden op en het onderhouden van zijn twee Kreidler oldtimerbrommers. Beide zijn ze in topconditie. Ze glimmen in het felle licht van de kelderbox. Het ziet eruit alsof ze rechtstreeks uit de showroom komen terwijl de ene toch echt uit 1980 komt en de ander uit 1973. Elk onderdeel is met een extreme voorzichtigheid en liefde onderhouden. Trots vertelt Freek dat de valbeugels nog uit Duitsland moesten komen en erg zeldzaam zijn. ‘Wat voor gevoel geeft het als je op de Kreidler rijdt?’ ‘Alsof je onoverwinnelijk bent, alsof je je jeugd terughaalt. Daarna moet je niet in de spiegel kijken hoor!’ Het is even stil. ‘Het is een jeugdsentiment en dat is heel rot als ze dat van je afpakken. Het ging mij niet om het vervoersmiddel, het ging mij om de hobby!’
Sinds 1 januari 2018 is de brommer-milieuzone in Amsterdam ingevoerd. Deze milieuzone is bedoeld voor de meest vervuilende voertuigen, zo meldt de gemeente. Elke brommer die in 2010 of daarvoor gebouwd is mag daarom Amsterdam niet meer in. De brommer-milieuzone is op de kaart de grootste van de vijf milieuzones die Amsterdam op dit moment heeft. Oldtimerbrommers, brommers ouder dan veertig jaar, mogen Amsterdam nog wel in van vrijdag twaalf uur s ’middags tot en met maandag twaalf uur s ‘middags en op feestdagen, mits ze een ontheffing aanvragen. Dat doet niets af aan de woede van Freek. Boos zegt hij: ‘Laat het gewoon uitsterven, het sterft uit op een gegeven moment. Maar je gaat het niet zomaar van de mensen afpakken!’ De woede en passie van Freek zetten tot denken. Is de oldtimerbrommer echt zo vervuilend en schadelijk voor de gezondheid dat ze verbannen moeten worden?
‘Daar is een mooi Duits woord voor’, vertelt Bert Pronk die de taak Public Affairs heeft voor FEHAC, ‘Jein. Tussen ja en nee zit het in. Ja, wat uit een tweetakt komt is niet goed. Nee, want wat uit een tweetakt komt is maar heel weinig.’ Het appartement van Bert Pronk bevindt zich op tien hoog in Den Haag. In de kast staan tientallen oldtimerminiatuurautootjes en op tafel staat een knutselwerkje met de tekst: ‘liefste opa’.
FEHAC is een overkoepelende organisatie voor mobiel erfgoed die ervoor strijdt dat elk voertuig geclassificeerd als mobiel erfgoed gewoon zou moeten kunnen rijden. Ook rondom de brommer-milieuzone in Amsterdam is FEHAC erg actief. Ze hebben zelfs een rechtszaak aangespannen tegen de gemeente Amsterdam. ‘Is de zone overmatig streng?’ ‘Ik vind van wel. Je mag er best een beetje relativerend naar kijken. Wat richten we aan, wat beperken we en wat bereiken we er mee. Er is een heel mooi politiek woord voor, proportioneel moet het zijn. Bij bromfietsrijders gaat het over het algemeen over mensen uit een lagere inkomensgroep en die worden relatief hard getroffen.’
Maar wat stoot een brommer nou precies uit? Op 11 april 2016 publiceert de TNO (Nederlandse organisatie voor toegepast-natuurwetenschappelijk onderzoek) een rapport waarin er uitgelegd wordt hoe schadelijk brommers en scooters zijn voor de luchtkwaliteit in Amsterdam. Het TNO gaf geen reactie voor verdere uitleg, maar Alex Osten, die de communicatie doet voor het team luchtkwaliteit van de gemeente Amsterdam, vertelt dat je met dit document ‘toch wel de kern te pakken hebt’.
In het TNO-rapport komt naar voren dat de uitstoot van stikstof, fijnstof en CO2 door brommers en scooters in 2015 reuze meevalt. Echter blijkt dat de bijdrage van koolmonoxide en koolwaterstoffen echter extreem hoog is voor het aantal kilometers die de brommers rijden. De brommers rijden namelijk rond de 4,6% van alle gereden kilometers in Amsterdam maar stoten wel 23,4% van alle koolwaterstoffen en 31% van alle koolmonoxide uit.
Koolmonoxide is niet goed voor je, maar dat is verwaarloosbaar als we kijken naar koolwaterstoffen. Koolwaterstoffen zijn resten niet-verbrande brandstof. Daarvan is benzeen kankerverwekkend, en tast tolueen het emotioneel en zenuwstelsel aan. Benzeen wordt zelfs als zo schadelijk gezien dat werkgevers een verplichte 0-emissienorm moeten hanteren voor hun werkgevers.
De reden dat brommers deze stoffen zoveel meer uitstoten in vergelijking met andere voertuigen is omdat brommers over het algemeen geen katalysator hebben. Een katalysator verbrandt de onverbrande brandstoffen in de uitlaatgassen. Nu hebben oldtimerbrommers ook nog de pech dat ze beschikken over een tweetaktmotor die nog meer van deze onverbrande brandstoffen uitstoot dan een wat modernere viertaktmotor doet. Het gevolg is dat een brommer ongeveer 200 keer meer koolwaterstoffen kan uitstoten dan een personenauto.
Opgelost, toch? De oude brommers, inclusief de oldtimers, van de weg. Ze stoten veel benzeen en tolueen uit en dat is simpelweg onverantwoord. Dan zoeken die oldtimerliefhebbers maar een andere hobby. Maar dan zegt Bert Pronk ineens dat hij er niet van overtuigd is dat de milieuzone überhaupt werkt. Hij heeft immers geen cijfers gezien dat de milieuzone zou werken. Niet alleen dat, het TNO-onderzoek wordt mede door de FEHAC niet gezien als voldoende. De gebruikte brommers zouden niet representatief zijn voor de brommers in Nederland en het zou onduidelijk zijn welke brandstof is gebruikt. Hierdoor zou de brommer als veel schadelijker uit de verf komen dan dat deze daadwerkelijk is. Elke partij onderkent dat benzeen schadelijk is voor de mens maar niet elke partij is het met de ander eens over de cijfers van de benzeenuitstoot.
Alex Osten bevestigt dat de gemeente inderdaad nog geen effectcijfers heeft van de milieuzone. Wel staat in hetzelfde TNO rapport helemaal achteraan een schatting van het effect dat milieuzone zou kunnen hebben: als er een milieuzone komt voor brommers op basis van een leeftijdsgrens van 2011, dat hebben we nu, dan zal de algehele uitstoot van koolwaterstoffen afnemen met 3,8% en de algehele uitstoot van koolmonoxide juist toenemen met 3,9%. Deze toename komt doordat modernere brommers meer koolmonoxide uitstoten. Dit alles terwijl het totaal aantal gereden kilometers afneemt met 33%.
Is dat niet een hele hoge prijs voor een hele kleine afname? Alex Osten denkt even na en zegt dan: ‘Ja, weet je, wat is een hoge prijs? De essentiële denkwijze is geweest dat we uiteindelijk toegaan naar een uitstoot van nul voor alle voertuigen om de luchtkwaliteit te verbeteren.’ Kunnen we dan niet gewoon de oldtimers langzaam laten uitsterven? Of moet die milieuzone er echt nu zijn? ‘Zeg het maar. Het is een politieke vraag; daar kan ik geen antwoord op geven. Je probeert met z’n allen de lucht te verbeteren en er zullen altijd partijen zijn die het er mee eens zijn en die het er niet mee eens zijn.’
‘Ik wil geen schade berokkenen aan anderen, vandaar dat ik met Triboron mix.’, vertelt Freek. Triboron is een tweetakt-smeerolievervanger die er voor zorgt dat een brommer minder rookt. ‘Ik doe het ook voor m’n eigenwant het milieu is ook voor mij. M’n motortje gaat er ook beter van lopen. Ik weet dat de gemeente van die bladblazers heeft met benzine en die gooien er iets vergelijkbaars in. Zij mogen wel maar ik niet.’ Freek Plomp heeft het over alkylaatbenzine. De gemeente en hoveniersbedrijven gebruiken deze speciale benzine voor hun motorisch gereedschap. Waarom? Deze speciale benzine bevat bijna geen benzeen en tolueen waardoor de uitstoot hiervan bijna nul wordt. Zoals eerder benoemd moet dat volgens de wet.
Peter van Gelder is de directeur van GVG-oliehandel. GVG-oliehandel importeert Aspen en produceert Ecomaxx, beide alkylaatbenzine. Peter van Gelder wijst op het feit dat alle benzinevoertuigen draaien op euro 95-benzine. Dat is eigenlijk raar vindt hij. Euro 95 heeft een grens voor benzeen, tot maximaal 10%, maar geen grens voor tolueen. Dit is de reden waarom er zoveel wordt uitgestoten. Het klopt dat brommers meer uitstoten, zegt van Gelder, maar de remedie is simpel: andere benzine. Hij vindt het verbieden van oldtimers in Amsterdam zonde, zeker omdat hij een goed alternatief ziet.
Wat is de reden waarom er dan toch een milieuzone is? ‘Als je maatregelen neemt moet je ze ook controleren. Hoe controleer je wat in die brommer zit? Het is heel mooi als mensen er op individuele basis aan werken maar een uiteindelijke oplossing is het niet.’, aldus Alex Osten.
Kortom: iedereen heeft een ander antwoord op de vraag of de oldtimerbrommer echt zo vervuilend en schadelijk voor de gezondheid is dat ze verbannen moeten worden. Het FEHAC vindt van niet, GVG-oliehandel wijst vooral op de alternatieven en de gemeente Amsterdam houdt voet bij stuk. Allemaal hebben ze andere cijfers, bronnen en ideologieën om hun punt te onderbouwen.
En Freek Plomp, die blijft stiekem toch rijden. ‘Ik buig m’n kop niet voor ze. Ik heb ook al een boete. Dit is mijn alles.’
N.B. Freek heeft een prachtige Kreidler; de Zündapp Veteranen Club heeft een groot aantal clubleden met hun Zündapps in Amsterdam en omstreken.
