Een benzinekraan restaureren
Een betrouwbare rit begint met betrouwbare benzinetoevoer. Het benzinekraantje moet niet lekken, de benzine moet gefilterd worden en er moet een reservestand zijn.
Er bestaan veel benzinekranen, die allemaal anders gemaakt zijn. De principes zijn gelukkig hetzelfde. We gaan kijken naar een voorbeeldkraan; in dit geval een simpel kraantje dat gebruikt wordt op bijvoorbeeld de Zündapp Bella en de Zündapp S serie.
De kraan
Ons voorbeeld is het zogenaamde ‘Frankfurter model’. Dat is een type benzinekraan van het de Duitse fabrikant ‘Armaturen Werke’. De afkorting ‘AW’ staat op de behuizing.
Dit kraantje is geleverd met verschillende benzineafvoer richtingen (onder, links, rechts) en ook met verschillende opnamestukken voor verschillende merken. Dat maakt het een aardig voorbeeld. De opnamestukken zijn vaak voor een bepaald model en zijn er omdat de bediening door plaatwerk van de motor of scooter vraagt om een niet-standaard opnamestuk.
Bij de Zündapp Bella bijvoorbeeld zijn er veel modellen waar de benzinekraan bediend wordt door de contactsleutel van buitenaf. Hiervoor heb je een verlengstuk nodig dat in een speciaal opname stuk zit. Best een slim ontwerp, tenzij je tijdens het rijden over wilt schakelen op reserve…
Hier is het kraantje met verlengstuk. Vrij moeilijk te krijgen in goede staat.
Het rubber zit in de behuizing van de scooter en daar steekt het verlengstuk doorheen. Het verlengstuk past in het opnamestuk op de kraan en de contactsleutel past weer in het eind van het verlengstuk.
Waarom zijn deze moeilijk te krijgen in goede staat? Omdat veel Bella rijders vergeten om het verlengstuk uit de kraan te halen voor ze de behuizing van de scooter halen bij onderhoud! Daarnaast slijt het verlengstuk vrij snel als je niet nauwkeurig met de sleutel omgaat. Deze is van staal en het verlengstuk van aluminium. Zo hebben veel kranen wel hun eigen mankement. De kraan van de 200/201S serie bijvoorbeeld heeft een lang uitstekend heveltje waar je makkelijk te veel kracht mee uitoefent loodrecht op de kraan. Deze kan dan makkelijk lekken bij het verdraaien.
Wat kan er misgaan aan een simpel benzinekraantje?
Het filter
Het filter kan veel problemen geven. Natuurlijk hebben we het in dit geval over jaren vijftig techniek en de filters zijn daardoor niet zo goed als ze nu zijn. De zeefjes die de benzine filteren zijn bijvoorbeeld gemaakt van vrij grof geweven messing matjes en niet fan fijnmazig plastic. Deze matjes worden in stroken geknipt en opgerold. De zijkanten worden vast gesoldeerd en de bovenkant krijgt meestal een knelkapje of wordt ook dicht gesoldeerd. Zie de eerste set foto’s.
Wie genoeg oude benzinekraantjes gezien heeft weet dat het knelkapje soms losgaat en dat de zijnaden lang niet altijd goed dicht zijn. Soms is dit filter gewoon weg, en uit onwetendheid wordt de kraan dan zonder filter geplaatst.
Dit filter sluit onder ook niet perfect en velen gebruiken dan ook een extra filtertje in de benzineleiding.
Het messing weefsel kan natuurlijk ook gewoon kapot rotten of roesten. Hier een goed voorbeeld.
De messing benzine pijpjes
In de meeste benzinekraantjes zitten één of twee pijpjes. De bedoeling is dat, omdat deze van verschillende hoogte zijn, er twee minimum brandstofniveaus ontstaan. Wanneer het brandstofniveau lager dan het hoogste pijpje komt te staan wordt overgeschakeld op de reservestand van de kraan, die doorgaat tot aan de bovenkant van het kortste pijpje. Het korte pijpje is handig omdat op die manier enige neerslag onder het niveau van het laagste pijpje blijft en niet in de carburateur komt als het filter niet 100% werkt.
Deze pijpjes kunnen roesten en er zit regelmatig een barst in. Dat zorgt ervoor dat de reservestand niet meer werkt, maar ook dat enig vuil dat door de filter komt, niet kan neerslaan op de bodem van de tank.
Op de foto zien we wat onder het verrotte zeefje zat op de voorgaande foto.
De afdichtingsschijf
In de benzinekraan zit een afdichtingsschijf om te zorgen dat de kraan niet lekt wanneer deze van dicht naar open of reserve gezet wordt. Deze ring is meestal van kurk of een kunststof als rubber. Het kurk kan met de jaren vergaan. Het schijfje op de foto hoort vier kleine ronde gaatjes te hebben. Zoals het nu is zit er geen afscheiding meer in de kanalen voor aanvoer, gewoon en reserve. Ook nu werkt de reservekraan dus niet meer en de kraan kan ook niet meer op de gesloten stand staan. Alle benzine wordt dan dus tegengehouden door de vlotternaald in de carburateur. Dan is het hopen dat die niet lekt.
Roest en slijtage
Het kan zijn dat een gereviseerde benzinekraan blijft lekken, ondanks nieuwe ringen etc. Het kan dan zijn dat de oppervlakte van het bedieningsgedeelte van de kraan beschadigd of verroest is. Meestal is het kraanhuis gemaakt van aluminium en ook dat kan roesten. Aluminium oxide is een wit poeder wat verwijderd moet worden, dit zit veelal in de kleine kanaaltjes die in het bedieningsgedeelte en kraanhuis geboord zijn. Goed schoonmaken dus.. Het bedieningsgedeelte is meestal gemaakt van een ander soort metaal gelijk aan de behuizing van sommige carburateurs. Roest uit zich dan soms in het afschilferen van metaal. Wanneer dit gebeurd is door bijvoorbeeld langdurig water in de kraan te hebben, dan kan benzine weg gaan lekken door het afsluitoppervlak. Kijk dit dus even goed na. Je kunt deze oppervlakken natuurlijk een klein beetje glad schuren op een glasplaat met waterproof schuurpapier of op de draaibank, maar er zit niet veel vlees aan.
Aderverkalking
Soms lijkt een benzinekraan schoon, maar kan last hebben van aderverkalking door een ophoping van ingedikte olie in de kanaaltjes. Hierover later meer.
Restauratie van de kraan
Het filter verwijderen
We beginnen met het verwijderen van het filter. Soms is deze van plastic en niet vast, maar vaak is deze aan één van de pijpjes vast gesoldeerd. Om het filter te verwijderen moet deze dan los gesoldeerd worden. Echter, vaak zit het filter aan de kant van het kraanhuis erg vast door aangekoekte olie of anderszins; de kans is aanwezig dat deze het niet overleeft. Soms is er zelfs aan de onderkant gesoldeerd en dan zit er niets anders op dan de boel mechanisch te verwijderen.
Bekijk de aanvoer pijpjes
Als het filter nog goed is en de kraan schoon dan kun je door het gaas heen kijken om te zien hoe de aanvoerpijpjes erbij staan. Als je het niet goed kunt zien, is het verstandig om het filter te verwijderen (dat is sowieso verstandig).
Meet ook hoe ver de pijpjes uit de kraan omhoog steken. Op deze manier weet je hoe je weer het juiste reserveniveau krijgt. Of, als je iets meer reserve wilt, dan kun je het langste pijpje iets langer vervangen. Noteer ook welk pijpje aan welke kant zit; anders heb je straks reserve op de verkeerde stand!
In het geval van de voorbeeld kraan eerder zijn de pijpjes niet goed meer en moeten vervangen worden. De pijpjes zijn in verschillende diktes te krijgen. Voor deze kraan van de Bella / S serie zijn de pijpjes 4mm dik. De meeste bromfiets kraantjes hebben 3.5mm pijpjes en bijvoorbeeld de KS601 heeft 4.5mm pijpjes.
Om de pijpjes te verwijderen heb je precisie boren nodig van 3 tot 4mm in stapjes van 0.1mm. Het pijpje gaat er meestal uit met een boortje van 3.7mm, maar om de verticale beweging te centreren heb je eerst een boortje nodig dat nog in het pijpje past. Uit de hand boren kan snel misgaan in dit geval. Ik raad een standaard aan met een x – y verstelbare klem.
Koop hiervoor PCB boortjes. Een setje kost een paar euro op aliexpress. Deze boortjes zijn erg hard en passen in een Dremel. Omdat ze hard zijn, zijn ze breekbaar, dus nogmaals, een stander helpt.
Hier een voorbeeld van een gelukte extractie (dit is een Proxxon ipv een Dremel boor).
Meet ook even hoe ver het pijpje in het kraanhuis zat; dan weet je hoe ver je de nieuwe erin moet slaan.
Dit kraanhuis heeft echter een extra probleem. In het verleden heeft iemand gesoldeerd aan de onderkant van de kraan of er is iets anders raars gebeurd. Het pas oppervlak is nu natuurlijk niet vlak meer en de kraan gaat zeker lekken. In dit geval is een klein beetje materiaal afgenomen met een frees. Dit kan in dezelfde x-y setup in dit geval met een beetje geduld, maar beter is het om dat met een draaibank te doen.
Om het frezen af te ronden is het oppervlak geschuurd op een glazen plaat met waterproof schuurpapier (niet te zien in deze foto).
Schoonmaken
Wanneer de kraan uit elkaar gehaald is kan er schoongemaakt worden. Een ultrasoon bad is perfect om het ergste vuil weg te krijgen. Het beste hiervoor is om alle onderdelen los te hebben (dus ook een aangesoldeerd filter los te solderen).
Een ultrasoon bad heeft wel moeite met het wegkrijgen van aangekoekte olie in de kanaaltjes, maar wat daar zeer goed werkt is een gasbrander. Maak de behuizing flink heet (als deze van metaal is uiteraard en niet al te heet, aluminium heeft een lage smelttemperatuur!) en de aangekoekte olie brandt dan op.
De aanslag komt er dan uit geborreld als een soort schuim:
Na deze stap goed spoelen en nog even in het ultrasoonbad. Let goed op dat je alle roestdeeltjes verwijderd hebt, eventueel een beetje schrapen. Zorg dat alle oxide (witte poederige delen) weg zijn.
Uiteraard ook nog even het schroefdraad nasnijden indien nodig. Voor de Bella kraan is dat M16x1 links schroefdraad.
Pijpjes
De pijpjes hebben een klempassing in het kraanhuis. Ze worden er ingeslagen en dat moet met beleid gebeuren. Zorg dat het pijp uiteinde taps toeloopt; vijl dit eraan of gebruik een Dremel met schuurtonnetje. Ga hiermee door totdat het pijpje er net niet in wil. Er zit maar een klein tussenschot in het kraanhuis tussen gewone en reserve toevoer, dus we willen niet met te veel geweld de nieuwe pijpjes plaatsen.
Om de pijpjes te plaatsen doen we het kraanhuis in een oven die we opwarmen naar 150 graden. Tegelijkertijd leggen we de pijpjes in de vriezer. Door het temperatuurverschil willen de pijpjes er dan makkelijker in. De pijpjes wegen niet veel en warmen dus heel snel op. Zorg er daarom voor dat ze snel in het kraanhuis geslagen worden met een klein hamertje. Bij de kraan voor de Bella en de S serie is dat ca 5 tot 8mm. Vergeet niet een ovenhandschoen te gebruiken.
Wanneer de pijpjes geplaatst zijn kunnen ze op lengte geslepen worden.
Het resultaat ziet er dan zo uit (let op: de bramen moeten hier nog verwijderd worden):
Het filter plaatsen
Een filter kan op twee manieren geplaatst worden. Een originele vervangen of een after-market versie plaatsen.
In dit geval is een after-market versie een stuk makkelijker. Deze versie heeft twee koperen ringen waartussen de flens van dit type filter geklemd wordt. Op deze manier kan het filter altijd makkelijk verwijderd kan worden en dat er bij de onderkant van het filter geen vervuiling komt. Dit is niet helemaal origineel, maar wel zo makkelijk.
Om een origineel filter te plaatsen kijken we eerst of deze een pijpje raakt aan de binnenkant. Zo nee, dan verbuigen we het pijpje een beetje. Knijp dan het filter een klein beetje in voor een contactpunt.
Haal de filter er weer af en breng een dun laagje soldeer aan op het messing buisje (Sn97Ag3 tin werkt goed). Op deze manier is het filter beter te solderen.
Doe vervolgens het filter weer op het pijpje en soldeer het filter vast op het pijpje.
Afdichtingsring en opnamestuk plaatsen
Week het kurk schijfje in wat tweetakt olie. Dit voorkomt beschadiging van het kurk bij de eerste draaibewegingen. Plaats deze daarna in het kraanhuis. Voor de Bella en 200S serie is het kurkje 3mm dik. Het opnamestuk komt bovenop de kurkschijf.
Shim en drukveer
Bovenop het opnamestuk komt een shim (een dun ringetje). Deze zijn soms ook gemaakt van fiber material. In dit geval gebruiken we een shim van 17×24 die 0.3mm dik is. Doe aan weerszijden van de shim een beetje lagervet en plaats deze op het opnamestuk.
De drukveer plaatsen we met een tang op zijn plek. We knijpen hiermee tegelijkertijd aan de bovenkant van de klip en de onderkant van het kraanhuis. Sommige versies van de clip hebben een klein nokje aan de onderkant die voorkomt dat de kraan 360 graden gedraaid kan worden. Sommigen hebben dat niet. Bij de Bella is dit wel handig omdat je niet van buiten kunt zien op welke stand de kraan anders staat.
Er komt nog een afdichtingsschijf op het pasvlak van het kraanhuis. Deze is van fiber materiaal bij het origineel. Bij de after-market versie zijn het twee koperen ringetjes.
Tenslotte gaat de moer nog op het kraanhuis. Let op, het kraanhuis heeft links draad, dus de moer kan er maar van één kant op.
De moer is een slimmigheidje. Omdat onder links schroefdraad zit en boven rechts trek je de kraan naar de tank toe bij het vastdraaien. In het midden komt dan de afdichtingsschijf.
Zorg ervoor dat je de moer evenveel op de schroefdraad van de tank draait als op de schroefdraad van het kraanhuis. Met te weinig schroefdraad aan 1 kant kun je het stuk trekken.
Mocht het kraantje lekken bij de moer, probeer dan een rubberen ring in plaats van een fiber ring. Deze zijn wat meer vergevingsgezind bij oneffenheden op de pasvlakken.
Onderdelen
Er zijn gelukkig een paar speciaalzaken waar je de meeste onderdelen kunt kopen. Voor motoren kun je bijvoorbeeld terecht op www.oldtimervergaser.de. Niet goedkoop, maar hebben veel. Als je de maat van de fiber ringetjes weet kun je die natuurlijk veel goedkoper in bulk kopen dan per stuk al zijn sommige maten moeilijk te vinden.
Het kan soms ook lonen om een imitatie kraantje te kopen en daar een filter of ringetje af te halen. Deze hebben vaak dezelfde maat. Dit is vooral bij brommers zo. Een kraantje heb je soms voor een paar euro terwijl het filter alleen soms het dubbele kost. Voor de Bella specifiek en de 200S serie is de ebay verkoper hbahn39 een redelijk geprijsde bron.
Onder staan twee voorbeelden van gerestaureerde kranen voor een Zündapp 201S en een oud model Bella. Hier zijn de schroef van de 201S, de drukveren en de moeren opnieuw verzinkt, maar dat is meer voor het oog dan de functionaliteit.
Vergeet niet om een in-line filter te overwegen als aanvulling.
